Archieven: Artikelen

De corona crisis grijpt diep in op ons dagelijks leven, en velen ervaren de gezondheidseffecten en economische nadelen. Toch schuilen er gelukkig ook positieve punten in deze crisis.

(i) Het gevoel van saamhorigheid, het idee dat we samen voor een enorme opgave staan, en dat we die alleen samen kunnen oplossen.

(ii) De waarde van samenredzaamheid. Samen dingen doen en ondernemen, met en voor elkaar. Elke crisis gaat gepaard met een toename van burgerinitiatieven, elkaar helpen in de buurt, oog hebben voor de kwetsbaren en zwakkeren.

(iii) Positieve milieu-effecten. We verplaatsen ons minder, en vervuilen dus minder. Ook worden minder spullen gekocht en verkocht, wat minder vervuiling oplevert. China stoot nu 25% minder CO2 uit dan normaal.

(iv) Herwaardering van het gewone. Wie altijd op pad is, ziet het gewone over het hoofd. Het bijzondere schuilt juist in het gewone, in huis, bij je naasten, en in jezelf.

(v) Tijd voor bezinning. Juist nu is er ruimte voor Kairos tijd, tijd voor reflectie. Want wie echt wil veranderen moet eerst tot stilstand komen.

 

Essay Zeeland vanuit een Transitiebril

Een transitie aanpak voor Aardgasvrije Wijken

 

De Groene Hesjes komen er aan: en ze gaan niet meer weg

   Jan Rotmans

   Erasmus Universiteit Rotterdam

Ik was erbij donderdag 7 februari 2019. En het was indrukwekkend. Zo’n 15.000 scholieren, jong en springerig, en tegelijkertijd serieus en betrokken. Een golf van energie ging door de stad Den Haag en over het Malieveld. Wat mij trof was de vastberadenheid: “volgende week staan wij hier weer” was de terugkerende leus. Is dit de voorbode van een nieuwe protestbeweging? Zijn dit de groene hesjes? Het lijkt er verdacht veel op.

Maatschappelijke bewegingen zijn collectieve, informele netwerken van mensen met gedeelde waarden die een doel willen realiseren. In de 19^de eeuw ontstonden sociale bewegingen, zoals de arbeidersbeweging en de vrouwenbeweging, vanuit maatschappelijke onvrede die de industriële revolutie met zich meebracht. Nu bevinden we ons opnieuw in een overgangsperiode, als onderdeel van een digitale en duurzame revolutie. Ook nu is er veel maatschappelijke onvrede, onzekerheid en chaos, die de voedingsbodem vormen voor nieuwe maatschappelijke bewegingen. Denk aan de Occupy beweging, de MeToo beweging, en de klimaatbeweging. Met wisselend succes, en wat succesvolle bewegingen onderscheidt van minder succesvolle, is dat zij herkenbare leiders hebben, positieve waarden delen, strategische interventies plegen, werken met rituelen, en slimme acties die overal aandacht trekken. Vaak ontstaan uit een klein groepje individuen met tegendraadse ideeën, kunnen zij een onstuitbare kracht ontwikkelen, en een golfbeweging op gang brengen.

Moderne bewegingen organiseren zich bovendien als een zwerm, op digitale wijze, waardoor zij snel en behendig kunnen manoeuvreren en in heel korte tijd massa’s mensen op de been kunnen krijgen. De gele hesjes zijn een voorbeeld van zo’n effectieve, moderne beweging, die gesteund worden door twee derde van de Franse bevolking. Maar ook de divestbeweging, begonnen met een klein groepje studenten in Amerika, is uitgegroeid tot een wereldwijde studentenbeweging. De kracht van bewegingen is dat zij ongrijpbaar zijn en daardoor bedreigend voor de bestaande orde. Hun zwakte is dat zij geneigd zijn zich na verloop van tijd formeel te organiseren, waardoor zij onderdeel worden van wat zij eerst bestreden.

En dan nu de groene hesjes. De afgelopen tijd zijn in heel Europa jongeren massaal de straat op gegaan, om meer klimaatambitie te eisen van de politiek. Na België, Duitsland, Zweden en Frankrijk gingen ook in Nederland scholieren de straat op om te staken voor een ambitieuzer klimaatbeleid. Op basis van de feiten die de klimaatwetenschap verschaft, hebben de actievoerders groot gelijk. Twee generaties voor hen hebben verzaakt het klimaatprobleem tijdig aan te pakken, en hebben er de jongste generatie mee opgezadeld. En deze kinderen beseffen dat, en voelen dat bovenal. Het begon allemaal met een Zweeds meisje, Greta Thunberg, de eerste klimaatspijbelaar, die blijft spijbelen totdat Zweden zijn klimaatdoelen realiseert. Zij maakte grote indruk met haar prikkelende toespraak bij de VN-klimaattop in het Poolse Katowice, en daarna eveneens op het Wereld Economisch Forum in Davos. Zo groeide zij in zeer korte tijd uit tot een internationale mediaster en klimaaticoon, en werd een inspiratiebron voor miljoenen kinderen over de hele wereld. Ongewild fungeerde zij als katalysator voor een snel groeiende beweging van stakende scholieren.

Wordt dit uiteindelijk een succesvolle protestbeweging? Het is nog te vroeg om dat vast te stellen, maar de potentie is er zeker. Er is sprake van een duidelijke leider (Greta Thunberg), aantrekkelijke rituelen (klimaatspijbelen), gedeelde waarden (beter klimaat, ambitieuzer klimaatbeleid), ze zijn schijnbaar ongeorganiseerd, als een zwerm, maar worden toch vanuit een cockpit (youth for climate) aangestuurd, en gebruiken de sociale media slim voor effectieve acties, zodat ze zich razendsnel kunnen organiseren. Tot slot hebben zij een hernieuwd sociaal engagement, wat hun voorgangers misten. De tijdsgeest is hun beste metgezel, want ze hebben momentum. Zij gaan niet meer praten, of vergaderen, zij willen concrete en onmiddellijke actie. Voorgaande generaties hebben hierin gefaald, en er voor gezorgd dat de lasten op hun schouders terecht komen, en zij voelen die druk.

Kunnen zij het momentum vasthouden, en zodanige informele druk uitoefenen, dat de energietransitie daadwerkelijk in een versnelling komt? We gaan het zien, maar de voortekenen zijn positief. Op 15 maart is een wereldwijde scholierenstaking gepland, die honderdduizenden jongeren moet trekken. De groene hesjes zijn er. En ze gaan niet meer weg.

 

 

Wetenschappers steunen massaal scholierenstaking klimaatbeleid

In een open brief, gepubliceerd op 7 februari 2019 in Trouw, roepen honderden hoogleraren, wetenschappers en academici van Nederlandse universiteiten, hogescholen en onderzoeksinstellingen de politiek op om dringend meer klimaatambitie te tonen.

Lees het artikel en de open brief:

https://www.trouw.nl/groen/350-wetenschappers-steunen-scholieren-die-vandaag-spijbelen-voor-het-klimaat~a9317271/

De hoogleraren, wetenschapers en academici die de open brief hebben ondertekend:

Dr. ir. Geert Aarts	Wageningen University
Jeroen Tjomme Alkema	Wageningen University
Andrew Allen	Radboud University
Eline Ampt	Wageningen University
Muriel Arts	Erasmus Universiteit
Prof.ir. T. Asselbergs	TU Delft
M.A.L.M. van Assen	Tilburg University
Dr. Flor Avelino	Erasmus Universiteit Rotterdam
Prof.dr.ir. C.Bakker	TU Delft
Dr. Liesbeth Bakker	NIOO-KNAW
Julian Bakker	Wageningen University
Frank de Bakker	IÉSEG School of Management
Prof. dr. Ruud Balkenende	TU Delft
Charlotte Ballard MSc	Utrecht University
Dr. David Baneke	Utrecht University
Mariska Beekman	Wageningen University
Dr. P.J. Beers	Erasmus Universiteit
Jim van Belzen	NIOZ Royal Netherlands Institute for Sea Research
Rob van Bemmelen	Wageningen University
Prof. dr. Martin van den Berg	Universiteit van Utrecht
Prof. J. v.d. Bergh	Universiteit Barcelona
Nele Beyens	UMC Utrecht
Dr. Arjen Biere	NIOO-KNAW
Prof. dr. F. Biermann	Utrecht University
Dr. J.D.L. van Bleijswijk	NIOZ Royal Netherlands Institute for Sea Research
Janneke Bloem	Wageningen University
Ir. Tess Blom	TU Delft
Prof. dr. P.M. van Bodegom	Universiteit Leiden
J.de Boer	NIOO-KNAW
Bertram de Boer	Leiden University
Prof.dr. J. Boersema	Universiteit Leiden
Margreet Boersma-de Jong	Hanzehogeschool
Dr. Aart Bontekoning	Aart Bontekoning.nl
Michiel P. Boom	NIOO-KNAW
Dr. Bram Bos	wageningen university
Dr.ir. Klaas Bouwmeester	Wageningen University
Jeffrey Brand MSc	Utrecht University
Prof. dr. Henk Brinkhuis	Universiteit van Utrecht
Ir. Ger Brinks	Saxion Hogeschool
Ir. Siebe Broersma	TU Delft
Jessica de Bruijn	Wageningen University
Prof. dr. Geert-Jan Brummer	Vrije Universiteit
Prof. dr. ir. B. Brunekreef	Universiteit Utrecht
professor E.M.van Bueren	TU Delft
Prof dr. Gerard van Bussel	TU Delft
Elena Cavagnaro	Stenden Hogeschool
Dr. R.J.G. (Rutger) Claassen	Utrecht University
Marielos Peña Claros	Wageningen University
Dr. Anda Counotte	Open Universiteit
Prof.dr.ir. Jacqueline Cramer	Utrecht University
Prof.dr. B. Dam	TU Delft
Prof. dr. Rietje van Dam-Mieras	Universiteit Leiden
Oscar David	TIAS
Steven Declerck	NIOO-KNAW
Prof.dr. S.C. Dekker	Universiteit Utrecht
Prof. dr. E. Demerouti	Technische Universiteit Eindhoven
Dr. ir. G.C.H. Derksen	HZ University of Applied Sciences
Prof.dr. Marcel Dicke	Universiteit Wageningen
Dr. J. van Dijk	Utrecht University
Jelle Dijkstra	NHL Stenden Hogeschool
Natalie E. van Dis	NIOO-KNAW
Prof.dr.ir. Andy van den Dobbelsteen	TU Delft
Dr. Gert Doekes	Universiteit van Utrecht
Dr.ir. Machiel van Dorst	TU Delft
Ardi Dortmans	TNO
Giovanni Douven	Hogeschool InHolland
Prof. dr. Peter Driessen	Utrecht University
Prof. dr. Sven Dupré	Utrecht University
Marcus Düwell	Utrecht University
Prof.dr.ir. Klaas van Egmond	Universiteit Utrecht
Götz Eichhorn	NIOO-KNAW
Jasper A.J. Eikelboom	Wageningen University
Ir. Layla van Ellen	TU Delft
Peter van den Engel	TU Delft
Prof. dr. E.R. Engelen	Universiteit van Amsterdam
Esser, Helen	Wageningen University
Prof. dr. A.P.C. (André) Faaij	Universiteit Groningen
Dr.Ir. T. Fernandes	NIOO-KNAW
Dr. Luc Fransen	Universiteit van Amsterdam
Ir. Michiel Fremouw	TU Delft
Martin Calisto Friant	Utrecht University
B. Geldermans MSc	TU Delft
Prof.dr. Reyer Gerlagh	Universiteit Tilburg
Dr L.J.A. Gerringa	NIOZ Royal Netherlands Institute for Sea Research
Darinde Gijzel	TU Delft
Dr.ir. Leo Gommans	TU Delft
Dr. Hasse Goosen	Wageningen University
Prof.dr. John Grin	Universiteit van Amsterdam
Prof.dr. A. de Grip	Universiteit Maastricht
Marleen Janssen Groesbeek	Avans Hogeschool
Prof. dr. ir. V.H. Gruis	TU Delft
Dr. A. Gsell	NIOO-KNAW
dr. Floor Haalboom	Rachel Carson Center München, Erasmus MC, utrecht university
em.prof. Michiel Haas MSc/PhD	TU Delft
Prof.dr. Wim Hafkamp	Erasmus Universiteit Rotterdam
Zoheir Haghighi MSc	TU Delft
Prof. dr. M. Hajer	Universiteit Utrecht
Prof. dr. Ir. Anke van Hal	Nyenrode Business Universiteit
Dr. Hans van Haren	NIOZ Royal Netherlands Institute for Sea Research
dr. Janneke van der Heide	Hogeschool van Amsterdam
Prof.dr.ir. R. van der Heijden	Radboud Universiteit Nijmegen
Jurgen van der Heijden	Het Groene Brein
C.M. Hein	TU Delft
Robin Heinen	NIOO-KNAW
Ignas Heitkonig	Wageningen University
Dr. Marieke Hendriksen	Utrecht University
Colin Hickey	Utrecht University
Sander Hilgen	Vrije Universiteit Amsterdam
Dr. M. Hisschemoller	Erasmus Universiteit Rotterdam
Jeroen Hoekendijk	NIOZ Royal Netherlands Institute for Sea Research
Prof.dr.ir. Arjen Hoekstra	Technische Universiteit Twente
Dr. Anouschka Hof	Wageningen University
Prof. dr. Frank Huisman	UMC Utrecht
Dr. H.M. (Hieke) Huistra	Utrecht University
Pieter Huistra	Utrecht University
Prof.dr. Kees Hummelen	Rijksuniversiteit van Groningen
Prof.dr. Harry Hummels	Universiteit Maastricht
Prof.dr. Ana Maria de Roda Husman	Utrecht University
Prof.dr. Ekko van Ierland	Wageningen Universiteit
Prof.dr. L.C.M. Itard	TU Delft
Dr. W.P.M.F Ivens	Open Universiteit
Dr. M. de Jager	NIOO-KNAW
Dr. A. Janssen	Wageningen University
Marleen Janssen Groesbeek	Fossielvrij NL
Simon Jenniches MSc	Utrecht University
Dr. Marieke Femke de Jon	NIOZ Royal Netherlands Institute for Sea Research
Ing.P. de Jong	TU Delft
Dr. M.F. Boersma de Jong	Hanzehogeschool
dr. Maaike de Jong	Wageningen University
Renske Jongen	NIOO-KNAW
Prof.dr. Jan Jonker	Radboud Universiteit Nijmegen
Ing. M. Kaandorp	NIOO-KNAW
Ir. Nick ten Kaat	TU Delft
Jorke Kamstra	Universiteit van Utrecht
Dr. Philip Marcel Karré	Hogeschool InHolland
Peter Karssemeijer	Wageningen University
Prof.dr.ir. U. Kaymak	TU Eindhoven
Prof.dr. Rene Kemp	Universiteit Maastricht
Warner van Kersen, MSc	Utrecht University
Prof. dr. Arjo Klamer	Erasmus Universiteit Rotterdam
Dr. Han van Kleef	Inholland University of Applied Sciences
prof. D. Kleijn	Wageningen University
Dr. Rosalinde Klein Woolthuis	Vrije Universiteit
Prof.dr. Alfred Kleinknecht	TU Delft
Jochem Klompmaker	Utrecht University
dr. Peter Klosse	Zuyd University
Karen Kloth	Wageningen University
Gijs Klous	Universiteit van Utrecht
Prof. Dr. C.I. Koen	TIAS
Prof.dr. A.G. de Kok	Technische universiteit Eindhoven
Pieter Martijn Kolijn	Erasmus Universiteit
Prof. dr. J.E.M. (Ans) Kolk	Universiteit van Amsterdam
Petra van der Kooij	Utrecht University
Helen Kopnina	Haagse Hogeschool
Prof.dr.ir. G. Korevaar	TU Delft
Gerard Korthals	NIOO-KNAW
Leontien Kraaijeveld	Utrecht University
Nynke I. Kramer	Utrecht University
Prof.dr. Carolien Kroeze	Wageningen Universiteit
E.J.M. Krop	Utrecht University
Dr. B. Kruijt	Wageningen University
Dr. J.  Kuiper	Stockholm Univerity
Ir. Machteld Lamers	TU Delft
Jacqueline Landa	Fontys Hogescholen
Dr.ir. Angelique Lansu	Open Universiteit
Dr.ir. E.M. Leclercq	TU Delft
Prof.dr. Rik Leemans	Wageningen Universiteit
Jip Leendertse MSc	Utrecht University
Cor van Leeuwen M.Sc	Hogeschool Rotterdam
Tineke Lenstra	Lenstra Lab
Hans Lenstra	Universiteit van Utrecht
Prof.dr. Harro van Lente	Universiteit Maastricht
Prof.dr. P. Leroy	Radboud Universiteit Nijmegen
Yorick Liefting	Wageningen University
Madelon Lohbeck	Wageningen University
Prof. dr. ir. J.J.A. van Loon	Wageningen University
Dr.ir. Sandor Lowik	Universiteit Twente
Prof.ir. P.G. Luscuere	TU Delft
Karen Maas	Open Universiteit
Prof. dr. ir. Vincent Marchau	Radboud Universiteit
Dr. drs. ir. Christoph Maria	Hogeschool Rotterdam
Prof.dr. P.Martens	Universiteit Maastricht
Piet Massolt	Odysseescholen
Dr. Piero Medici	TU Delft
Dr. H.L.P. Mees	Utrecht University
Davy Meijer	Wageningen University
Prof.dr.ir. Anthonie Meijers	Technische Universiteit Eindhoven
Tim Meijers	Leiden University
Annelein Meisner	NIOO-KNAW en Lund University
Prof.dr. G.M.H. (Gerard) Mertens	Open Universiteit
Sita van der Meulen	De Haagse Hogeschool
Prof. dr. C.J.H. Midden	Technische Universiteit Eindhoven
Prof.dr.ir. G.M.J. (Frits) Mohren	Wageningen University
Prof.dr. H.C. Moll	Universiteit Groningen
Prof. dr.ir. Liesje Mommer	Wageningen University
Prof. Dr. Ellen H.M. Moors	Universiteit van Utrecht
Elly Morriën	Universiteit van Amsterdam
Dr. Ir. J. Mulder	Tilburg University
Dr. ir. Karel Mulder	TU Delft
Suzanne Naus-Wiezer	NIOO-KNAW
Dr. Pepijn van Neerijnen	Universiteit van Amsterdam
Prof. dr. ir. A. Nijhof	Nyenrode Business University
Professor D.C. Nijmeijer	Technische Universiteit Eindhoven
Prof. dr. B.A. Nolet	NIOO KNAW
Dr. Angela Oels	Open Universiteit
Ir. Marieke Oldenwening	Universiteit van Utrecht
Prof.dr. W. van Olffen	TIAS
Dr. Rene Olie	Erasmus Universiteit Rotterdam
Dr. Matthias Olthaar	NHL Stenden Hogeschool
Dr. ir. Mieke Oostra	Hogeschool Utrecht
Marjon van Opijnen	Leaders for Economic Change
Prof.dr. P. Osseweijer	TU Delft
Prof.dr. Paquita Pérez Salgado	Open Universiteit Nederland
Dr. Pieter Pauw	Frankfurt School of Finance and Management
Dorchanay Paykhar	Fontys Hogescholen
Dr David Peck MSc	TU Delft
Dr. Ing. Paul Peeters	Hogeschool Breda
Paul Peeters	Avans Hogeschool Breda
Dr. Katja Peijnenburg	Universiteit van Amsterdam
Cees-Jan Pen	Fontys Hogescholen
Peter Pennartz	Avans Hogeschool Breda
Dr. Marcel van der Perk	Utrecht University
Susan Peters	Universiteit van Utrecht
Prof. dr. Herman Philipse	Utrecht University
Prof. dr. Theunis Piersma	Rijksuniversiteit Groningen
Prof.dr. F. (Rick) van der Ploeg	University of Oxford
Dr. Erik Poelman	Wageningen University
Dr. M. van der Pol	NIOO-KNAW
Dr. Kim Poldner	wageningen university
Prof. Dr. Lourens Poorter	Wageningen University
Marijke de Pous	DRIFT
Dr. ir. Jaco Quist	TU Delft
C.E. Raaijmakers	NIOO-KNAW
Prof.dr.ir. Rudy Rabbinge	Wageningen University
Prof.dr. Ad Ragas	Radboud Universiteit Nijmegen
Cindy Ras	Fontys Hogescholen
Prof.  R.P.J.M. Raven	Universiteit Utrecht
dr. Karin Rebel	Utrecht University
Gert Rebergen	Izare
Marije Reedijk, MSc	Utrecht University
Professor dr. ing. J.J.A.M. Reijniers MBA	Nyenrode Business Universiteit
Gaston Remmers	Stichting Mijn Data Onze Gezondheid
Prof.dr.ir. H.A.J. de Ridder	TU Delft
Prof.dr.ir. M. Rietkerk	Utrecht University
Prof.dr. Ingrid Robeyns	Utrecht University
prof.dr. A. Pereira Roders	TU Delft
Prof. dr. A.G.L. Romme	Technische Universiteit Eindhoven
Prof. Dr. Annemieke Roobeek	Nyenrode Business Universiteit
D.C.Ropes	Inholland University of Applied Sciences
Prof.dr.ir. J. Rotmans	Erasmus Universiteit Rotterdam/DRIFT
C.R. van Rugge	Universiteit Groningen
Prof. dr. Hens Runhaar	Wageningen Universiteit
Quint Rusman	Wageningen University
Prof.dr.ir. M.C.M. van de Sanden	Dutch Institute for Fundamental Energy Research (DIFFER)
Prof.dr. Huub Savenije	TU Delft
Iris Schaap	Universiteit van Utrecht
Dr. Saskia van Schaik	Utrecht University
Johanna Schild	Universiteit Leiden
Christian Scholl	Maastricht University
Prof.dr. Johan Schot	Utrecht University
Kees Schreven	NIOO-KNAW
Erik van Sebille	Utrecht University
Prof. dr. Willem Seinen	Universiteit van Utrecht
Giorgia Silvestri	Erasmus Universiteit
Prof. dr. W. Sinke	Universiteit van Amsterdam
Martin Slabbertje	Utrecht University
Dr. Ir. Erik  van Slobbe	Wageningen University
Arne Smeels MA	Utrecht University
Dirk-jan Smelt M.Sc	Maastricht University
Prof. Dr. Ir. Arno Smets	TU Delft
Hans M. Smid	Wageningen University
Dr. Ir. Lidwien Smit	Utrecht University
Dr. Stephen Snelders	Utrecht University
Prof. dr. Daan van Soest	Univeriteit v Tilburg
Dr Geert J. Somsen	Maastricht University
Han van Son	Avans Hogeschool Breda
Mirella PNC Soyer	Hogeschool Rotterdam
Dr. Godelieve Spaas	Avans University of Applied Science
Dr. J. Spitzen	Wageningen University
Annemarieke Spitzen	Ravon
Prof. dr. M.N. Spoor	Erasmus Universiteit Rotterdam
J.F. van Stappen	Utrecht University
Prof. dr. E.M. Steg	Rijksuniversiteit van Groningen
Prof. dr. Jan Stel	Universiteit Maastricht
Rebecca Stellato	UMC Utrecht
Prof.dr. Frans Stokman	Rijksuniversiteit van Groningen
Dr. Gino van Strijdonck	Zuyd University of Apllied Sciences
Dr. Jan-Berend W. Stuut	NIOZ Royal Netherlands Institute for Sea Research
Marieke de Swart	Wageningen University
Heleentje Swart	Circulair Friesland
Ir. P. Teeuw	TU Delft
Dr.ir. M. Tenpierik	TU Delft
Sven Teurlincx	NIOO-KNAW
Marjan Tewis	Universiteit van Utrecht
Dr. David W. Thieltges	NIOZ Royal Netherlands Institute for Sea Research
Sander Tideman	Erasmus Universiteit
Dr.ir. N.M.J.D. Tilllie	TU Delft
Prof.dr.ir. A. van Timmeren	TU Delft
Helen Toxopeus	Utrecht School of Economics
Dr. C. Tromp	Universiteit van Amsterdam
Ir. Tanya Tsui	TU Delft
Prof.dr. Arnold Tukker	Universiteit Leiden en TNO Delft
Dr. D.P. (Daan) van Uhm	Utrecht University
Jetske Vaas MSc	Utrecht University
Rens Vaessen	Utrecht University
Em.Prof.dr. Anne van der Veen	Technische Universiteit Twente
A.C. (Anne) van Veen MA	Utrecht University
Dr. E.M. Veenendaal	Wageningen University
Prof.dr. D.R. Veenstra	Universiteit van Groningen
Dennis Vegter	Universiteit Twente
Myrthe Velter	Maastricht University
Evert-Jan Velzing	Hogeschool Utrecht
Dr Philippine Vergeer	Wageningen University
Dr. Ir. Robert Vergeer	TU Delft
Dr. M.H. Verheije	Utrecht University
Eveline C. Verhulst	Wageningen University
Dr. M.J.A. Vermeij	Universiteit van Amsterdam
Prof.dr. Marc Vermeulen	TIAS
Walter Vermeulen	Universiteit van Utrecht
Prof. mr. Jonathan Verschuuren	Universiteit van Tilburg
J.M. Vervoort	Utrecht University
Pita Verweij	Utrecht University
Dr.Mart Verwijmerden	Avans Hogeschool
Prof. dr. Louise Vet	Universiteit Wageningen
Dr. Marjanneke Vijge	Utrecht University
Alexandre Villela	Wageningen University
Prof. dr. Marcel E. Visser	University van Groningen
Tessa Visser	Wageningen University
Petra Visser	Universiteit van Amsterdam
Prof.dr. Peter van der Voort	TIAS
Vosteen, Ilka	Wageningen University
Dedmer van de Waal	NIOO-KNAW
Guido Walraven	Hogeschool InHolland
Lodewijk van Walraven	NIOZ Royal Netherlands Institute for Sea Research
Prof.dr.ir. A.E.J. Wals	Universiteit Wageningen
Prof.dr. Bert Van Wee	TU Delft
Prof. Dr. A.W. (Arthur) Weeber	TU Delft
Jan-Henk Welink	TU Delft
Prof. dr. J.F.D.B. Wempe	Universiteit Tilburg
Wesseling, J.H.	Utrecht University
Melchior van Wessem	Utrecht University
Drs. Rob Westerdijk	Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
Dr Martijn Weterings	Wageningen University
Prof.dr. Gail Whiteman	Lancaster University
ass. Prof.dr. F. Wijen	Erasmus Universiteit Rotterdam
Niko Wojtynia	Utrecht University
Prof. dr. Ernst Worrell	Universiteit Utrecht
Dr. E.R. J. Wubs	NIOO-KNAW
Dr. Emma van der Zanden	Universiteit van Amsterdam
Ingrid Zeegers	Vereniging Circulair Friesland
Prof.dr. A.J. de Zeeuw	Universiteit van Tilburg
Arjan Zegwaard MSc PhD	Wageningen University
Dr. A.E. (Annemarie) van Zeijl-Rozema	Maastricht University
Prof.dr.ir. Miro Zeman	TU Delft
Em.Prof.dr.ir. B.C.J. Zoeteman	Universiteit Tilburg
Prof. Dr. Bob van der Zwaan	Universiteit van Amsterdam
Dr. Mark Zwart	NIOO-KNAW
J.A. Zwerts MSc	Utrecht University

 

De hoge inkomens zullen veel meer gaan betalen voor de energietransitie dan de lage inkomens. 

Op 25 januari verscheen het rapport van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), met de boodschap dat het kabinet de Urgenda-doelen waarschijnlijk niet gaat halen. Het rapport maakt duidelijk dat te lang is gewacht met adequate maatregelen. Terwijl de urgentie hoger is dan ooit, trapt een aantal politieke partijen op de rem waar een versnelling nodig is. De argumenten om niet door te pakken zijn steeds dezelfde: te hoge kosten, te ver voor de groene muziek uitlopen, wachten op nieuwe technologische opties en een verslechterde concurrentiepositie voor het bedrijfsleven. Deze ‘klimaatmythes’ zijn eenvoudig door te prikken.

 

Allereerst het kostenelement. Het PBL heeft vorig jaar de kosten van de energietransitie berekend: circa 0,5 procent van het bbp tot 2030 (circa 3-6 miljard euro per jaar), oplopend tot 1-2 procent van het bbp tot 2050 (circa 10-20 miljard euro per jaar). Dat zijn forse bedragen, maar zeker niet onoverkomelijk. De gezondheidszorg kost circa 13 procent van het bbp, en energie is net als zorg een basisbehoefte. Bovendien zijn het niet zozeer kosten, maar meer investeringen in een schone energie-infrastructuur, die allerlei opbrengsten en vermeden kosten met zich meebrengt. Zoals werkgelegenheid, duurzame economische groei, innovatie en vermeden CO₂. En dat laatste kan hoog oplopen. Een recente studie in Nature toont aan dat de kosten van niets doen aan klimaatverandering kunnen oplopen tot 350 euro per ton CO₂, wat voor Nederland tientallen miljarden euro’s betekent. Het is dus wel betaalbaar en levert ook nog substantiële baten op.

Gekke Henkie

 

Wel gaat het om een sociaal verdelingsvraagstuk. De nieuwe energie-infrastructuur moet worden betaald door bedrijven en overheid, maar ook door de burger, ook al durven weinig politici dit hardop te zeggen. De extra kosten kunnen de komende 10 jaar oplopen tot 1.000 euro per jaar in 2030. Voor veel mensen is dat geen probleem, voor anderen is het niet op te brengen. Het kan dus niet anders dan dat de hoge inkomens aanzienlijk meer gaan betalen dan de lage. Dit kan bijvoorbeeld worden verrekend via de inkomstenbelasting. We verdelen de zorgkosten ook niet gelijk over alle mensen en huishoudens.

Dan de gidsfunctie. Rechts postuleert de mythe dat Nederland ver voorop wil lopen als ‘groene gekke Henkie’. Niets is minder waar. Nederland loopt juist achter met de verduurzaming: wat betreft CO₂-reductie, CO₂/capita, CO₂/euro en CO₂/bedrijf behoort Nederland tot de achterhoede van Europa. Op het gebied van opgewekte duurzame energie (6 procent van onze energie is duurzaam) is Nederland zelfs één-na-laatste, alleen Luxemburg doet het nog slechter. Zelfs als je corrigeert voor de hoge dichtheid en intensiteit van Nederland, doen we het in Europa nog bar slecht. En als we het klimaatdoel in 2030 halen (49 procent CO₂-reductie), dan behoren we nog slechts tot de Europese middenmoot. Van een gidsfunctie is dus geen sprake.

We kunnen al verduurzamen met de technologie die er nu is, en er is een diversiteit nodig: zon, wind, biomassa, aardwarmte, omgevingswarmte, restwarmte, biogas, waterstof. De inzet en verdeling ervan zal afhangen van de vraag, marktontwikkelingen en overheidsbeleid, en zal van regio tot regio, en zelfs van wijk tot wijk verschillen. Dit wordt een combinatie van onderop, kleinschalig (wijk- en buurtgericht) en top-down grootschalig (waterstof en wind op zee). Op het gebied van kernenergie heeft Nederland weinig expertise opgebouwd. Een moderne kerncentrale kost zo’n 10 miljard, de bouw duurt gauw 10 jaar, en ze zijn niet rendabel.

Onontkoombaar

In de energietransitie gaat het om het organiseren en de kostenverdeling. Het overgrote deel van de CO₂-emissies wordt door bedrijven uitgestoten, waarvan 90 procent door de grootste 100 bedrijven en 80 procent door de grootste 20. Burgers genereren veel minder CO₂, maar betalen daarover verhoudingsgewijs veel meer energiebelasting: 150 euro per ton CO₂; grote bedrijven slechts 8 euro per ton CO₂. Dat is absurd. En als we niets doen, wordt dit verschil alleen maar groter de komende jaren.

De invoering van een CO₂-belasting voor bedrijven is daarom onontkoombaar, wat onlangs ook bepleit is door 70 economen en de Nederlandsche Bank, die aangeeft dat een CO₂-belasting van 50 euro per ton te dragen is voor het bedrijfsleven. Per saldo genereert het 1 procent minder bbp, een heel ander geluid dan het spookverhaal over desastreuze economische effecten van een CO₂-belasting dat VNO-NCW in de persoon van Hans de Boer verspreidt.

De angst dat bedrijven dit gaan doorbelasten en de burger hier toch weer voor opdraait, is niet terecht. Sommige producten zullen duurder worden, maar andere goedkoper. Bovendien kunnen de CO₂-belastingopbrengsten worden gebruikt om andere belastingen te verlagen of om duurzame initiatieven te subsidiëren. Per saldo kan door een CO₂-belasting het besteedbaar inkomen van de burger er op vooruit gaan.

Kortom, de energietransitie is één van de grootste opgaven waar wij voor staan. Dat vraagt om scherpe keuzes die het nodige kosten, maar ook veel opleveren. Daarbij past geen adempauze maar een versnelling!

_{Jan Rotmans is hoogleraar transitiekunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.}  

Gepubliceerd in Volkskrant 29-01-2019

Reactie op column van Louise Fresco
Jan Rotmans
Erasmus Universiteit Rotterdam

Louise Fresco stelt in haar NRC-column van 16 juli jl. 8 vragen over te nemen klimaatmaatregelen, die vragen om heldere beantwoording op kalme toon. Sommige vragen dateren al van decennia geleden, en zijn intussen allang beantwoord, andere zijn meer dilemma’s. In elk geval hierbij een poging de kern van de meervoudige vragen, beknopt maar duidelijk te beantwoorden.

Essay De omgevingswet als transitie-opgave

Essay De Omgevingswet als transitie-opgave

Fjalar J. de Haan *a, Jan Rotmans *b
In this opinion piece we suggest a number of theoretical innovations related to the representation and conceptualisation of actors and agency in transitions studies. The research field has gained significant academic and policy popularity and reached a degree of maturity that belies its youth. Despite the ongoing advances and sophistications however, we argue that major lacunae remain regarding actors and agency. Because transitions are reaching advanced stages with more prominent roles for actors, addressing this issue is a prerequisite for progress in transition research – something which is widely acknowledged in the field.
Please read:  DeHaanRotmansActorFrameworkTransitions2018

*a Melbourne Sustainable Society Institute & Melbourne School of Design, The University of Melbourne, Australia
*b Dutch Research Institute for Transitions, Erasmus University Rotterdam, The Netherlands